Triady – Droga Łaski i Pokoju

Dziergowice / Oderwalde

Wieś (ok. 1700 mieszkańców) na linii brzegowej Odry, ze śladami osadnictwa z epoki neolitu (4500-1800 p.n.e.). Wzmiankowana po raz pierwszy w dokumencie z 1274 roku, w którym książę Władysław Opolski zezwala rycerzowi Heinrichowi przepisać swoje dobra „Croscina” na prawo niemieckie. Późniejszymi właścicielami wsi byli m.in. przedstawiciele słynnych śląskich rodów szlacheckich: von Oppersdorff, von Gaschin i von Reibnitz. Powstał tu port rzeczny oraz pierwsza nad Odrą karczma. Wieś rozwijała się dynamicznie, przybierając charakter rolniczo-przemysłowy. Obecnie działa w niej wiele firm i organizacji. Dzięki terenom leśnym, akwenom wodnym i unikalnemu starorzeczu Odry posiada duży potencjał agroturystyczny.

PZ 1 – POCZĄTEK ETAPU Kościół św. Anny z początku XX wieku. Msze Święte Kościół neogotycki, wybudowany w roku 1905 (w 1906 konsekrowany) w miejscu drewnianego z 1610 roku. Zniszczony w ok. 60% pod koniec II wojny światowej, odrestaurowany został w latach 1946-1949. W przyległym do kościoła grobowcu spoczywa urodzony w Dziergowicach biskup Gerard Kusz (1939-2021). Źródło: dziergowice.pl, bierawa.pl, Wikipedia

Lubieszów / Libischau (Liebenbach)

Wieś (ok. 500 mieszkańców) na prawym brzegu Odry. Jej historia sięga roku 1380, kiedy to Konrad II, książę oleśnicki i kozielski, w wystawionym w Koźlu dokumencie podarował w uznaniu wiernej służby ziemie między Bierawą i Dziergowicami Mikołajowi von Libischau. W XVIII wieku wieś została włączona do włości sławięcickich rodziny von Hohenlohe, w których pozostawała do 1945 roku. Jej malownicze położenie sprzyja rozwojowi turystyki.

PZ 2 Kapliczka św. Jana Nepomucena z 2. poł. XVIII w. Według legendy zbudowana w miejscu, w którym ustępująca po powodzi woda pozostawiła figurę świętego. Źródło: bierawa.pl

Bierawa / Birawa (Reigersfeld)

Wieś (ok. 1300 mieszkańców) nad rzeką Bierawką, prawym dopływem górnej Odry. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z 1308 roku, gdy książę Kazimierz Bytomski zezwolił rycerzom Bartłomiejowi i Piotrowi z rodu Beraw przenieść lokację wsi na prawo niemieckie. Później wieś była w posiadaniu m.in. rodzin: Dluhomil, von Reisewitz i von Hoym. W latach 1782-1945 należała do włości sławięcickich książąt von Hohenlohe. Podczas II wojny światowej w pobliżu Bierawy powstały zakłady chemiczne, produkujące benzynę syntetyczną. Alianckie bombardowania zniszczyły nie tylko bierawskie zakłady, ale i dużą część miejscowej zabudowy. Po wojnie w ramach utworzonego przez polskich komunistów systemu Centralnych Obozów Pracy funkcjonował tu obóz pracy nr 4. Obecnie Bierawa jest dobrze rozwiniętą miejscowością przemysłowo-rolniczą, na terenie której działają różnorodne firmy i organizacje. Posiada również walory turystyczne.

PZ 3 Kościół Trójcy Świętej z 1562 roku. Wzniesiony w stylu późnego renesansu z fundacji Piotra Dluhomila, do roku 1639 był świątynią ewangelicką. Wewnątrz zachowały się, pochodzące z XVII w.: późnorenesansowa ambona oraz barokowe ołtarze i chrzcielnica. Źródło: bierawa.pl, Wikipedia

Odra / Oder

Największa rzeka Śląska, płynąca w większości na jego obszarze, którego stanowi centralną oś. Jej całkowita długość wynosi 854,3 km (przed regulacją ponad 1000 km). Źródła rzeki znajdują się na Morawach, na zboczu Fidlovego kopca, najwyższego szczytu Gór Odrzańskich w Sudetach Wschodnich. Uchodzi do Zalewu Szczecińskiego. Głównymi lewobrzeżnymi dopływami Odry są rzeki sudeckie, jak: Opawa, Nysa Kłodzka, Bystrzyca, Kaczawa, Bóbr, Nysa Łużycka. Do najważniejszych dopływów prawobrzeżnych należą: Warta, Mała Panew, Barycz, Ina. Bieg rzeki dzieli się na: górny (od źródeł do Kędzierzyna-Koźla), środkowy (od Kędzierzyna-Koźla po ujście Warty) i dolny (od ujścia Warty do Zalewu Szczecińskiego). Największym miastem nad Odrą jest Wrocław, stolica Śląska, wyprzedzająca pomorski Szczecin. Inne znaczniejsze śląskie miasta nad Odrą to: Ostrawa, Zielona Góra, Głogów, Kędzierzyn-Koźle oraz historyczne stolice Górnego Śląska Opole i Racibórz.

W czasach rozkwitu Śląska pod panowaniem niemieckim rzeka została uregulowana i stanowiła tętniący życiem szlak żeglugowy, przyczyniając się do rozwoju ekonomicznego regionu. Regres cywilizacyjny, jaki nastąpił na Śląsku po II wojnie światowej, dotknął jednak także Odrzańskiej Drogi Wodnej, która z powodu zaniedbań i braku inwestycji utraciła swoje znaczenie gospodarcze. Dzięki inicjatywie prywatnej i samorządowej wzrasta natomiast znaczenie turystyczne Odry. Na całej jej długości powstają mariny, pozwalające docenić walory przyrodnicze i kulturowe śląskiej ziemi, we Wrocławiu regularnie odbywają się rejsy turystyczne białej floty. Atutem rzeki jest jej połączenie z europejskim systemem dróg wodnych poprzez kanały Odra-Sprewa i Odra-Hawela. Źródło: Wikipedia

PZ 4 Most nad Odrą między Bierawą a Ciskiem.

*** Tradycyjnym symbolem Śląska jest liść dębu – jego kształt przypomina historyczne granice regionu, żyła główna odwzorowuje Odrę, a żyłki boczne jej dopływy. Odra w pełni zasługuje na miano „królowej śląskich rzek”.

W książce „Brzozy i wielkie piece. Dzieciństwo na Górnym Śląsku” Horst Bienek napisał: „Odra była dla Ślązaków czymś więcej niż tylko rzeką, była mitem. Mówiło się o ojcu Renie. Ale Odra była tak po prostu rodzaju żeńskiego, jak Łaba, u nas mówiło się: Matka Odra. Już w tym uwidacznia się cześć dla niej. Płynie środkiem tej krainy, ale jej nie dzieli: tętnica główna”. Źródło: Ruch Autonomii Śląska FB

Cisek / Czissek (Friedenau)

Wieś (ok. 1100 mieszkańców) na lewym brzegu Odry. W okolicy ślady osadnictwa od czasów późnego paleolitu (14000-8000 p.n.e.). Po raz pierwszy wzmiankowana w 1239 roku, gdy książę opolsko-raciborski Mieszko II Otyły potwierdził przekazanie przez szlachcica Goslara (lub Gosława) ziem w Cisku zakonowi rycerskiemu joannitów. Formalnego aktu darowizny na rzecz zakonu wraz z nadaniem prawa lokacji wsi dokonał książę w specjalnym dokumencie z roku 1241. Na przestrzeni wieków wśród właścicieli Ciska znaleźli się przedstawiciele takich rodzin, jak: Zakrzewscy, von Gaschin, von Promnitz, von Larisch-Moennich, von Haslingen-Schickfus. W 1818 roku we wsi założono szkołę katolicką. W plebiscycie z roku 1921 zdecydowana większość tutejszej ludności wybrała opcję polską. Podczas spisu powszechnego w 2002 roku większość mieszkańców gminy zadeklarowała narodowość niepolską – śląską lub niemiecką. Wieś ma charakter rolniczy z elementami agroturystyki. Źródło: cisek.pl, Wikipedia

PO DRODZE Figury rycerzy zakonu joannitów (Zakonu Maltańskiego) przed Halą Sportową. Na tarczy kawalerowie maltańscy informują, iż są związani z Ciskiem już od prawie 800 lat.

PZ 5 Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, wybudowany w latach 1922-1927. Łączy styl neoromański z neogotyckim. Posiada plan krzyża łacińskiego oraz formę bazyliki.

*** Od XV w. mieszkańcy Ciska należeli do parafii w Starym Koźlu i wizyty w kościele wymagały od nich przeprawy przez Odrę. Parafię w Cisku erygowano w 1919 roku jako jedną z kilku po tragicznym wypadku, który miał miejsce 15 maja 1890 roku, gdy podczas przeprawy przez Odrę utonęły 43 osoby, w większości dziewczynki wracające do domów z katechezy dla dzieci pierwszokomunijnych w Sławikowie. Źródło: Wikipedia, www.slawikow.pl

Landzmierz / Landsmierz (Neudeich)

Wieś (ok. 500 mieszkańców) na lewym brzegu Odry. Założona w XVIII wieku, w roku 1845 posiadała młyn wodny, karczmę i cegielnię. W 1880 roku powstała tu dwuklasowa szkoła. Źródło: cisek.pl

*** Można wędrować zgodnie z mapą Triad, bezpieczniej i w przyjemniejszych okolicznościach przyrody, ale można też dołożyć 100-200 m ulicą Główną, by obejrzeć kapliczkę i przydrożne krzyże.

Kobylice / Kobelwitz

Wieś (ok. 500 mieszkańców) w obszarze przyległym górnej Odry. Powstała ok. 1300 roku, była siedzibą rodu rycerskiego von Kobelwitz. Później wieś należała m.in. do ostatniego Piasta opolskiego Jana II Dobrego, Habsburgów, Johanna von Oppersdorff oraz rodzin von Plettenberg i Renard. Od co najmniej XIX w. istniały tutaj dwie cegielnie, z których jedną zlikwidowano, a drugą w 1918 roku zastąpiono nową. Nowa cegielnia zakończyła pracę w wyniku „powodzi tysiąclecia” z lipca 1997 roku. Źródło: www.palaceslaska.pl, opolankazpasja.pl

PO DRODZE Zabytkowe obiekty cegielni z 1918 roku.

PZ 6 Kościół św. Marii Magdaleny z 1913 roku.

W czasie II wojny światowej w Kobylicach funkcjonował niemiecki nazistowski obóz pracy dla Żydów. Po wojnie w ramach utworzonego przez polskich komunistów systemu Centralnych Obozów Pracy działał tu obóz nr 116. W obozach COP, podobnie jak w wielu innych powojennych obozach koncentracyjnych na Śląsku, Polacy dopuszczali się licznych zbrodni na autochtonicznej, w większości całkowicie niewinnej ludności śląskiej i niemieckiej (Tragedia Śląska 1945-1956). Źródło: sztetl.org.pl, Wikipedia, Marek Łuszczyna „Mała zbrodnia. Polskie obozy koncentracyjne”

Kędzierzyn-Koźle / Kandrzin-Cosel (Heydebreck-Cosel)

Miasto (ok. 54 tys. mieszkańców) nad Odrą przy ujściu Kanału Gliwickiego i Kłodnicy, w południowo-wschodniej części Niziny Śląskiej, w Kotlinie Raciborskiej. Powstało w 1975 roku z połączenia czterech miast, których historia sięga XII i XIII w.: Koźla, Kędzierzyna, Kłodnicy i Sławięcic. Kędzierzyn-Koźle znany jest z dużego portu rzecznego w Koźlu, z przemysłu chemicznego, rozwijanego na bazie niemieckich zakładów z czasów II wojny światowej, a także z osiągającego międzynarodowe sukcesy klubu siatkarskiego ZAKSA. Stanowi ważny węzeł drogowy i kolejowy.

W historii miasta wiodącą rolę odgrywają dzieje jego najstarszej części – Koźla. Koźle było jednym z pierwszych grodów na Śląsku, posiadając strategiczne znaczenie na skrzyżowaniu szlaków handlowych z Opawy do Opola i Wrocławia oraz z Pragi do Bytomia i Krakowa. Wzmiankowane już w 1104 roku, weszło w skład księstwa opolsko-raciborskiego Piastów śląskich, a po jego podziale – udzielnego księstwa kozielsko-bytomskiego (1281-1355), kiedy to otrzymało prawa miejskie (1281). Wraz z hołdem Kazimierza Bytomskiego księstwa ze stolicami w Bytomiu i Koźlu stały się w roku 1289 lennem króla Czech, by następnie z państwem czeskim przejść pod panowanie Habsburgów w 1526 roku. Ostatnim Piastem śląskim, władającym Koźlem, był książę opolski Jan II Dobry. Gdy w roku 1563 miasto zakupił Johann von Oppersdorff, przestało być ono miastem książęcym.

PO DRODZE Koźle. Poklasztorny kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, zbudowany w latach 1751-1753 w stylu barokowym, z zespołem budynków dawnego klasztoru Franciszkanów z 1753 roku.

W 1741 roku ziemię kozielską zbrojnie zajęli Prusacy, którzy rozbudowali założoną przez Austriaków Twierdzę Koźle. Prusko-niemieckie rządy przyniosły z jednej strony brutalną sekularyzację klasztorów, jak kasata w 1810 roku klasztoru Franciszkanów w Koźlu (obecnego tu od 1431 roku), z drugiej szereg wielkich inwestycji gospodarczych: budowa Kanału Kłodnickiego (1792-1812), uruchomienie linii kolejowej Opole-Gliwice ze stacją w Kędzierzynie (1845), budowa portu rzecznego w Koźlu (1891-1908), budowa Kanału Gliwickiego (1935-1939). Nastąpił rozwój przemysłu, zwłaszcza hutniczego, papierniczego i stoczniowego. W czasie II wojny światowej na terenie dzisiejszego Kędzierzyna-Koźla wzniesiono duże zakłady chemiczne, produkujące benzynę syntetyczną. W 1949 roku na bazie tego, co pozostało po alianckich nalotach oraz radzieckim i polskim demontażu, zaczęto odbudowę miejscowego przemysłu chemicznego. Źródło: www.kedzierzynkozle.pl, Wikipedia

PZ 7 Rynek w Koźlu. Fontanna z głowami kozłów, nawiązującymi do godła Koźla i herbu Kędzierzyna-Koźla (1990).

PZ 8 Koźle. Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej (XIII-XVI w.). Msze Święte Kościół po raz pierwszy wzmiankowany w 1293 roku, na przestrzeni dziejów kilkakrotnie ulegał zniszczeniom na skutek wojen i pożarów. Po pożarze miasta z 1454 roku z pierwotnej świątyni zachowała się jedynie kaplica Najświętszej Marii Panny. Głównymi fundatorami odbudowy byli starosta Jan Bielik (XV w.) oraz właściciel Koźla Johann von Oppersdorff (XVI w.). Ponowna konsekracja miała miejsce w roku 1570. Kościół po kolejnych zniszczeniach podlegał gruntownym remontom i przebudowie, uzyskując obecny, neogotycki kształt (z gotycko-renesansową wieżą) w 2. poł. XIX w. W okresie międzywojennym dokonano generalnej renowacji wnętrza. Świątynia posiada trzy nawy: główną oraz dwie boczne w postaci kaplic – kaplicy Najświętszego Serca Pana Jezusa i kaplicy Najświętszej Marii Panny. W tej ostatniej znajduje się, uznawany za cudowny, obraz Matki Boskiej Kozielskiej, powstały ok. 1420 roku w Czechach i przed rokiem 1480 umieszczony w najstarszej części świątyni. W latach 2002-2003 do kościoła sprowadzono relikwie jego patronów: św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej, patronki całego historycznego Śląska.

W parafii niezwykle żywy jest kult Miłosierdzia Bożego. W roku 2003 do kościoła sprowadzono relikwie św. Siostry Faustyny Kowalskiej. Poświęcono wówczas figury Jezusa Miłosiernego i św. Faustyny, umieszczone na łuku tęczowym. W kaplicy Najświętszego Serca Pana Jezusa zawieszony jest obraz Jezusa Miłosiernego (obraz Miłosierdzia Bożego, obraz „Jezu, ufam Tobie”). W ramach Stowarzyszenia Apostołów Bożego Miłosierdzia działa parafialna Grupa Miłosierdzia Bożego. W kościele regularnie odmawiana jest Koronka do Miłosierdzia Bożego. Źródło: www.parafiakozle.pl, Wikipedia

PZ 9 Zamek w Koźlu (XIII/XIV w.). Najstarsze założenie obronne na Wzgórzu Zamkowym datowane jest na początek XIII w. Na przełomie XIII i XIV w. opolscy Piastowie zbudowali w jego miejscu murowany zamek, będący siedzibą władcy samodzielnego księstwa kozielskiego (1281-1355). Zamek Piastów kozielskich ulegał w swojej historii zniszczeniom na skutek wojen i pożarów, był odbudowywany i wielokrotnie przebudowywany. Źródło: muzeumkozle.pl

PO DRODZE Dawny Hotel zum Schwarzen Adler (Hotel pod Czarnym Orłem). Na budynku zachowała się oryginalna nazwa w języku niemieckim.

Większyce / Wiegschütz (Neumannshöh)

Wieś (ok. 1100 mieszkańców) na niewielkim wzgórzu zamykającym dolinę Odry. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1352 roku, kiedy to książę opolski Bolko I wystawił dokument potwierdzający nadanie Petriscowi i jego następcom praw książęcych. W XV w. miejscowość stała się siedzibą rodową Manowskich. Nabyta w 2. poł. XVI w. przez Oppersdorffów, weszła w skład należącego do nich państwa stanowego Koźle (Herrschaft Cosel). Później wraz z państwem stanowym była własnością Andrzeja Kochcickiego, Habsburgów, Plettenbergów i Hohenzollernów. Po wydzieleniu z państwa stanowego w posiadaniu przedstawicieli rodzin von Gruttschreiber, Heimann i Pyrkosch. Od drugiej dekady XX w. w ramach utworzonego przez Emila Pyrkoscha państwa stanowego Większyce (Herrschaft Wiegschuetz). Miejscowość na przestrzeni stuleci pełniła funkcje militarne. Gdy w roku 1741 ziemię kozielską zajęli Prusacy, znacznie rozbudowali oni Twierdzę Koźle, tworząc m.in. wysuniętą przed wały obronne Redutę Większycką. W 1845 roku we wsi znajdowała się szkoła katolicka, cegielnia, cukrownia oraz dwa folwarki. Od 1895 roku działa tutaj jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, uhonorowana w roku 1996 najwyższym odznaczeniem – złotym znakiem związku. Obecnie atutem Większyc jest dobrze rozwinięte rolnictwo i sieć placówek handlowo-usługowych. Szczególną atrakcję turystyczną stanowi odnowiony zespół pałacowy z 1871 roku. Źródło: www.palaceslaska.pl, renskawies.pl

PZ 10 – KONIEC ETAPU Pałac w Większycach z 1871 roku. W 1853 roku dobra rycerskie Większyce zakupił radca handlowy Ernst Heimann, który dziewięć lat później przekazał je swojemu synowi, doktorowi filozofii Maxowi Heimannowi. Nowi właściciele założyli przy dworze rozległy park krajobrazowy (22 ha) z 69 gatunkami drzew i krzewów oraz malowniczym stawem (według legendy na istniejącej na stawie wyspie znajdowała się piękna biała altana z posągami Adama i Ewy, przy których o zachodzie słońca spotykali się zakochani). Ok. roku 1870 Max Heimann wyburzył drewniany dwór i w jego miejscu wzniósł nowy pałac w stylu historyzmu z dominującymi elementami neogotyckimi (prace zakończono w 1871 roku). W pałacu urządzono m.in. salę herbową z herbami Piastów śląskich oraz śląskich miast. Doceniając dobre dla Niemiec czasy po wojnie francusko-pruskiej, właściciel kazał umieścić przy schodach do wieży napis, zachowany do dzisiaj: „Wybudowano mnie w wielkich czasach, dobrze temu, kto oglądał takie czasy”. Na klatce schodowej znalazło się również swoiste wyznanie wiary gospodarzy: „Boże, chroń mego kroku, bym nie upadł”, pieczołowicie odrestaurowane przez obecnych właścicieli. W 1912 roku od spadkobierców Maxa Heimanna nabył Większyce królewski radca handlowy Emil Pyrkosch, pionier przemysłu chemicznego w Raciborzu i zasłużony dla tego miasta filantrop. W pałacu spędzały wakacje jego wnuki, które – co znamienne – same musiały zapracować na kieszonkowe, ścielić łóżka i przynosić wodę ze źródła w parku. Wody tej używano także podczas chrztów w rodzinie. W latach 30. XX w. Emil Pyrkosch sprzedał majątki ziemskie, a Pałac w Większycach przekazał na cele społeczne. Mieściły się w nim kolejno: przed II wojną światową przedszkole, w jej trakcie szpital – najpierw dla niemieckich oficerów, potem dla żołnierzy sowieckich, a w latach 1946-1986 Uniwersytet Ludowy. Później budynek niszczał. W 2003 roku obiekt kupił prywatny inwestor, który przeprowadził niezwykle udaną renowację i uczynił go ogólnodostępnym jako Restauracja Pałac Większyce. Źródło: www.palacwiekszyce.pl, www.palaceslaska.pl, osiemstop.pl

OPCJA Restauracja Pałac Większyce. Restaurację warto odwiedzić zarówno ze względu na walory turystyczno-estetyczne, by móc nacieszyć się widokiem wspaniale odrestaurowanych pałacowych wnętrz, jak i zalety kulinarne, o których jakości najlepiej świadczy fakt, że Restauracja Pałac Większyce wielokrotnie trafiała do zestawienia 100 najlepszych restauracji w Polsce (ranking Poland Best Restaurants), a także znalazła swoje miejsce na Szlaku Kulinarnym „Opolski Bifyj”.

W OKOLICY Kościół św. Urbana z 1924 roku (konsekrowany w 1925). Przy kościele znajduje się Grota Lurdzka.

NOCLEG BSP+ 2021 Hotel ADA. Hotel i Restauracja ADA to obiekt oddalony od większyckiego pałacu o ok. 300 m. Jeśli ktoś pragnie następnego dnia wyruszyć wcześnie rano i nie jest zainteresowany przysługującym mu śniadaniem, to istnieje możliwość zamiany tegoż na lunch w dniu przybycia.